En ook: Lang leve de ‘culturele toe-eigening’
In 2010 kende ik twee geniale Vlamingen. Via hen leerde ik in 2011 nog een hele serie zeer geleerde Vlamingen kennen: mannen die net als ik een bijdrage leverden aan de bundel die vader en zoon Van Rooy samenstelden. ‘DE ISLAM’; Kritische essays over een politieke religie *).
Niet veel later, maar op totaal andere wijze kwam ik op het spoor van die Waalse meneer: Adolphe Sax. Ik ging leren spelen op de saxofoon die ik al lang in huis had: in 1999 gekocht voor mijn jongste dochter.
Vanwege een aantal verhuizingen volgde ik lessen bij drie verschillende docenten, maar die zweepten mij niet echt op en na een paar jaar lag dat prachtige instrument opnieuw lange jaren ongebruikt in zijn koffer.
Pas heel recent begon ik weer. Dit keer alleen met zelfstudie én met het voornemen om niet of nauwelijks noten te lezen. Nu oefen ik wel vrijwel elke dag.
De omslag kwam toen ik me realiseerde dat ik de saxofoon en meneer Sax eigenlijk met te weinig respect had behandeld.
Bij het leren om wat gitaar respectievelijk piano te spelen – al heel lang geleden – had ik me veel te veel laten leiden door bladmuziek en traditioneel muziekonderwijs en was ik veel te weinig bezig geweest met de vraag wat ik hoorde en wat ik ten gehore wilde brengen. De muziek als iets dat een gegeven is waarbij de opgave was om beheersing te leren krijgen over de instrumenten, de gereedschappen, om zo (al lang) bestaande muziek te reproduceren.
Zo ongeveer het tegenovergestelde van de benadering door meneer Sax!
Zijn ambitie was voorwaarden te verbeteren om zuiverder en nieuwe soorten muziek mogelijk te maken. Een van die voorwaarden was het ontwerpen van die bijzonder vormgegeven saxofoon met die ingewikkeld lijkende bediening van de kleppen.
Nog recenter ontdekte ik dat meneer Sax voor de muziek veel meer betekend heeft dan ‘alleen’ de saxofoon ontwerpen, bouwen en populair maken.
Maar hoezo ‘culturele toe-eigening’?
Dat populair maken was een lang en moeizaam proces.
Niet alleen moesten mensen aanvankelijk wat wennen aan het bijzondere geluid, maar in de Europese muziekwereld werd lange tijd echt gericht strijd gevoerd tégen de saxofoon.
In Europa kwam je de saxofoons langzaamaan steeds meer tegen in statige concertzalen en bij militaire marsen, maar in de VS duurde het zo’n driekwart eeuw voordat het instrument populair werd. In 1846 had Sax al patent aangevraagd voor het naar hem genoemde instrument, maar pas in de jaren 20 van de twintigste eeuw – in de roaring twenties – werd Amerika veroverd. Of anders gezegd en kort door de bocht: zwarte musici eigenden zich de saxofoon toe.
Wat een schitterende samensmelting van elementen van verschillende culturen!
Dat Nederlandse begrip ‘culturele toe-eigening’ is niet zo ingeburgerd als het Engelse ‘cultural appropriation’ of ‘culturally appropriate’. Dat is eigenlijk wel nuttig voor het kunnen doorgronden van dat merkwaardige woord ‘appropriate’.
Appropriate is een bijwoord én een werkwoord, maar in die verschillende manieren van het gebruik ervan lijkt de betekenis exact tegengesteld.
Het bijwoord appropriate betekent zoiets als ‘gepast’, ‘zoals het hoort’, maar het werkwoord roept juist de associatie op met ‘ongepast’.
Ik consulteerde een van die ‘supersnelle bergen van kennis’ die vaak aangeduid worden als kunstmatige intelligentie over die schijnbare tegenstelling en die kwam met een best zinnige reactie. Appropriate als werkwoord staat ook voor passend maken.
Mooi.
Dingen overnemen van andere culturen: dat maakt immers een belangrijk deel uit van zo ongeveer alle menselijke vooruitgang.
9 jaar geleden schreef ik op VerenofLood.nl uitgebreider over dat onderwerp onder de titel Beschaving is westers, blank noch testosteron gedreven. Aan de hand van dom, wezenloos gezeur over dreadlocks.
De link in dat stuk gaat naar een van de meest serieuze, fundamentele en unieke stukken die ik schreef op mijn oude weblog Islamofobie.
*) Van mijn Kritische essays over een politieke religie maakte ik een Engelse e-book versie: gratis in de webshop.